MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
20 TEMMUZ 1936
20 Temmuz 1936 tarihinde, İsviçre’nin Montreux
(Montrö) kentinde imzalanarak, 20 Yıllık uzatmalarla, halen yürürlükte olan
"MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ" TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN diplomasi
zaferidir.
İstiklal Savaşımızdaki askeri zaferlerin ardından 24
Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşmasında:
“Boğazların savunması ve güvenliği sözleşmeyi imza eden devletlerle Milletler
Cemiyetinin güvencesi altında olacak, Boğazların iki yakası asker ve silahtan
arındırılacaktı. Boğazlardan geçişleri düzenlemek üzere bir uluslararası
komisyon (kurul) oluşturulacaktı.” HÜKMÜ YER ALMAKTAYDI
Türkiye,
Boğazlar üzerindeki egemenliğini sınırlayan bu şartları istenmeyerek de olsa
Milletler Cemiyetine güvenerek kabul etmiştir. Çünkü Türkiye, Milletler
Cemiyetinin Boğazlarda güvenliği sağlayacağına ve dünyada silahsızlanmayı
gerçekleştireceğine inanıyordu. Fakat, Cemiyet bu konularda bekleneni
verememiştir.
Dünyada yaşanan
gelişmeler, Silahlanma ve işgaller, Milletler Cemiyeti’nin yetersizliği,
Türkiye’nin Egemenlik haklarını ihlal eden bu olumsuz durumun düzeltilmesi
ihtiyacını doğurmuştur…
Türkiye
Lozan Boğazlar Antlaşması’nı imzalamış olan ülkelere birer nota verdi (10 Nisan 1936).
Türkiye
bu notasında Lozan Antlaşması’yla Boğazların güvenliği için verilen garantinin,
Avrupa’daki gelişmeler karşısında işlemez hale geldiğini bildirdi. Bu nedenle
Türkiye Boğazlarda güvenliğin, savunmanın ve egemenlik haklarının koruması
bakımından Lozan Antlaşması’nda yer alan Boğazların silahtan ve askerden
arındırılması hükmünün değişmesini ve Boğazlar Komisyonu’nun kaldırılmasını
istedi. Lozan Antlaşması’nı imzalayan devletlerarasında İtalya dışında bütün
taraf devletler bu notaya olumlu cevap verdiler.
Bunun
üzerine Türkiye’nin değişiklik isteklerinin görüşülmesi amacıyla 22 Haziran
1936’da İşviçre’nin Montreux (Montrö) kentinde bir konferans düzenlendi.
Montreux
(Montrö) Sözleşmesi adını alan yeni Boğazlar Sözleşmesi 20 Temmuz 1936’da
imzalandı.
Bu sözleşme
Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan,
Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalanmıştır.
İtalya ilk zamanlar böyle bir
sözleşmeyi kabul etmemiş ancak daha sonra 2 Mayıs 1938’de Montrö Boğazlar
Sözleşmesi’ni imzalamıştır.
Böylece İtalya da Boğazlar
üzerinde Türkiye’nin üstünlüğünü kabul etmiştir.
"SÖZLEŞME" 20 Yıllık uzatmalarla günümüze kadar gelmiştir.
"SÖZLEŞME" 20 Yıllık uzatmalarla günümüze kadar gelmiştir.
Ancak, "2008 Pekin
Olimpiyatları" sırasında, Gürcistan’ın Abhazya ve Güney Osetya'ya askeri müdahalesine
sert tepki gösteren Rusya Federasyonu, Gürcistan'a misillemede bulunarak, büyük kayıplar
verdirmiştir. Buna karşılık, Gürcistan’ın stratejik ortağı ABD, "MONTRÖ”
engelini aşamadığından, gerekli yardımı sağlayamamıştır.
Deniz Kuvvetleri Personelinin
bilinçli ve VATANSEVER tavrının Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik hakkının
kullanılmasında ve korunmasında önemli rolünün olduğunu da burada vurgulayıp o
kahramanları da şükranla anmalıyız…
Bu nedenle, Sözleşme’nin UZATILMAMASI
için ABD'nin yoğun çaba harcayacağı değerlendirilmektedir.
Ahmet AVCI
20 TEMMUZ 2013
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder