317- MİLLİ MÜCADELE'DE GÜNEY CEPHESİ

MİLLİ MÜCADELE’DE GÜNEY CEPHESİ…

 Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devletinin yenilmesi sonrasında İmzalanan Mondros Mütarekesi hükümleri uyarınca Ülkemizde işgaller başlamış, işgallerle birlikte Türk Halkının direnişleri de ortaya çıkmıştı…

19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa da bu direnişleri organize ederek, Türk Milli Mücadelesini başlatmıştı…

Amasya Genelgesi ile Milli Mücadelenin; GEREKÇESİ, YÖNTEMİ VE HEDEFLERİ ORTAYA konulmuş, Erzurum ve Sivas kongreleri ile de Mücadele Millete mal edilmiştir…

Milli Mücadele’de öncelikli hedef; Ermeni sorunu ve Batı Cephesi olmuştur…

Başlangıçta İngilizlerce İşgal edilip sonra da Fransızlara devredilen GÜNEY CEPHESİNDE (ADANA, MERSİN, OSMANİYE, MARAŞ, HATAY, ANTEP, URFA) başlayan Türk Fransız Savaşı, Kurtuluş Savaşının ikinci derecede bir Cephesidir.

Bu cephede büyük kuvvetler kullanılmamış ve askerlik bakımından fazla önemi olmayan çarpışmalar ile şehir çatışmaları biçiminde sürmüştür.

Çok dağınık ve ayrıntılı olaylara sahne olan Güney Cephesinde, savaşın süresi de kısadır.

Çarpışmalar, Ocak 1920’de başlamış ve bir yıl kadar sürdükten sonra,1921 yılı Mart ayının ilk yarısında son bulmuştur.

Oysa savaşa yol açan işgaller, Mondros Mütarekesi sonrasına rastlar ve hukuken savaşın bitimi ise, 20 Ekim 1921 (Ankara Antlaşması) dir.

Kendilerini Osmanlı Devletinin mirasçıları sayan üç büyük devletten ikisi, İngiltere ve İtalya, paylarını alırlarken, Türkiye ile yeni bir silahlı çatışmaya girişmemek için, son derece dikkatli davrandıkları halde; Fransa’nın bu davranışı basiretsiz bir siyasasının sonucudur.

Fransa’nın düştüğü yanlışlık, Suriye ile Anadolu’yu birbirine karıştırmasından ileri gelmekte idi.

Ayrıca Fransa Suriye Mandasını ve Kilikya’yı elde bulundurmak ve Anadolu’da kendisine tanınan ”Nüfuz ve menfaat Bölgesi”nden yararlanmak için çokça asker bulundurmak gerekeceğini de kestirememiştir.

İçinde bulunduğu Savaş sonrası güçlükleri nedeni ile tüm bu çıkarlarını sağlamaya yetecek bir kuvveti, bu bölgeye ayıramazdı.

Bunun için Araplara ve özellikle Türklere karşı, müttefik olarak Ermenileri seçti. Böylece, Ermeni hamiliğini de yüklenmiş, ancak tahrike çok elverişli olan Ermeni Halkı’nın başını derde sokmuş oluyordu.

Birinci Dünya Savaşı’nda, Araplar, Türklere karşı ayaklandıkları halde, Fransızların yanlış tutumu, Arap-Türk işbirliğinin kurulmasına yol açmıştır.

Güneydeki savaş; Yalnız Fransızlarla-Türkler arasında geçmiş bir olay değildir. Üç Halkın kurtuluş mücadelesi iç içedir (Türkler, Araplar, Ermeniler)  ve bu dört yanlı kavgada, emperyalist devlet olarak, Fransa etken konumdadır.

Güney Cephesinde; Fransa’nın üç Tümenlik gücü vardı. Topçu, Uçak ve zırhlı otomobillerle takviyeli olan bu kuvvet, biri Fransız, ikisi Senegal, dokuzu Cezayir Alayı olmak üzere 12 Alayı bulunuyordu.

Fransız Birlikleri, Mersin’den Urfa’ya kadar olan, Türk Topraklarına ve Suriye’nin kuzey bölgelerine yayılmıştı.

Suriye’deki Arap kurtuluş hareketini de bastırmak zorunda olduklarından, Fransız Komutanlığı emrindeki gücün tümünü, Türklere karşı kullanamamıştır.

Buna karşılık, Türk cephesinde organize ettikleri, düzenli Ermeni kıtaları ve Ermeni milis güçleri, Fransa birliklerinin yanında çarpışıyorlardı.

Ermeni savaşçıların miktarı üç bin kadardı.

Güney Anadolu’da, Fransız işgaline ve Ermeni hareketine karşı Milli Mücadele lideri Mustafa Kemal’in ilk ilgisi, Sivas Kongresinden sonra, Sivas’ta yapılan Komutanlar toplantısında (16 Kasım 1919) alınan kararlarla başlamış ve bu bölgeye gönderilen üç subay, teşkilat kurmakla görevlendirilmişti: (1. Binbaşı Kemal; Doğan kod adı ile çalışmıştır.” General Kemal Doğan”. 2. Yüzbaşı Osman; Tufan kod adı ile çalışmıştır.” General Osman Tufan”. 3. Yüzbaşı Ratıp; Sinan Kod adı ile çalışmıştır.” Sinan Tekeli”.)

Güney Cephesi, Milis Kuvvetler kurularak, yavaş yavaş oluşturulmuş ve olaylar, 1920 yılı Ocak ayında ve aniden hızla gelişmiştir.

 Güneydeki savaşın ilk çatışması, 20 Ocak’ta Maraş’ta başladı ve sonra diğer yerlere sıçradı.

Güney’deki savaşın önemli çatışmaları şunlardır:

1. Maraş Muharebesi: 20 Ocak 1920- 10 Şubat 1920

2. Adana Muharebeleri: 21 Ocak 1920-20 Ekim 1921

3. Urfa Muharebesi: 9 Şubat 1920- 11 Nisan 1920

4. Antep Muharebeleri: 1 Nisan 1920 - 8 Şubat 1921

Maraş ve Urfa Muharebeleri, bu iki şehirdeki, işgal kuvvetlerine karşı yapılmış ve her iki muharebe de Fransızların ve Ermenilerin yenilerek çekilmesi ile sonuçlanmıştır.

Urfa bozgunundan sonra, Fransızlar bir daha Fırat’ın doğusuna geçmemişler ve Maraş’ı işgal için yeni bir girişimde bulunmamışlardır.

En zorlu çatışmalar, Antep’te olmuştur. Antep Savunması içeride ve dışarıda büyük yankılar uyandırmıştır.

Antep muharebelerinin son üç aylık dönemi, Urfa ve Maraş çatışmalarının aksine Antep’in Fransızlarca kuşatılması biçimindedir.

Antep halkının ve savaşçılarının, her tarafla bağlantılarının kesildiği, yiyecek ve cephane sıkıntısı çekildiği halde, gösterdiği direnme gücü, kahramanlık destanlarını andırmaktadır.

Adana Cephesi Komutanlığının emrindeki iki zayıf Tümenle, duruma etkili olamayışı, gittikçe açlığa sürüklenen halkın ve Kuvayı Milliyenin moralini bozmakta idi.

Sonunda; biri 6/7 Şubat 1921 gecesinde, diğeri de ertesi gece olmak üzere iki yarma hareketi ile savaşçılar Antep’ten çıkıp kurtuldular ve Antep Fransızlara teslim oldu.

Adana Bölgesinde cereyan eden başlıca çatışmalar şunlardır:

Pozantı Savaşı: Adana’yı işgal eden Fransızlar, Ortaçağda kurulan, Ermeni Krallığını yeniden oluşturmaya çalışınca, bölge halkı örgütlenmeye çalışmıştır. İstanbul’daki Adanalıların kurduğu Kilikyalılar Cemiyeti, merkezini Adana’ya taşıyarak, (İntibah (UYANIŞ) Cemiyeti ile birlikte bölgede Ulusal bir birlik oluşturarak, Toros Cephesini kurmuşlar ve Ermenilerle savaşmaya başlamışlardır.

Nisan 1920’de başlayan çatışmalarda; 18 Mayıs 1920 günü Pozantı’da kuşatılan 800 mevcutlu Fransız birliği on gün süren çatışmadan sonra, 28 Mayısta teslim alınmıştır. Bu olaydan sonra, Fransızların teklifi üzerine 28 / 29 Mayıs 1920’de başlayan 20 günlük bir mütareke (Ateşkes antlaşması) imzalanmıştı. Fakat Mütareke süresinde, Türklere karşı zulüm yapıldığından 18 Haziranda mütareke bozuldu.

Şar Kasabası 2 Temmuz 1920’de Ermenilerden kurtarılmıştır.

Haçin kasabası aylarca süren çatışma sonunda 17 Ekim 1920’de Ermenilerden kurtarılmış ancak Ermeniler çekilirken kasabayı yakmışlardır.

7-10 Mart 1921’de Osmaniye’de çatışmalar olmuş ve Fransızlar Adana’dan takviye alarak saldırdıklarından Türk Birlikleri geri çekilmişlerdir.

Bu çatışmalardan sonra cephede adeta bir Mütareke havası esmeye başladığından, öneli bir askeri harekât olmamıştır.

Fransız’lara karşı Suriye’de başlamış olan Arap Milli hareketi; Türk Güney Cephesinin yükünü oldukça hafifletmişti.

 Türk ve Arap birlikleri arasında kalan Fransızlar, Hem güney Anadolu’da hem Adana bölgesinde hem de Suriye’de savaşmak zorunda kalmışlardır.

 Türk- Arap işbirliğinin, Arap Milli liderlerine büyük umutlar verdiği yazışmalardan anlaşılmaktadır.

Ankara’ya yaptıkları teklifte; Suriye, Irak ve Türkiye’nin bağımsızlıklarını kurtararak, bir konfederasyon kurmalarından, ya da kararlaştırılacak bir formül üzerinde anlaşmaktan söz etmişlerdir.

Arap Milliyetçilerden Türklere yakın olanlar bulunduğu gibi Fransızlarla anlaşanlar da vardı.

Türklere yakın olan Arap örgütlerinin başlarında eski Osmanlı Subayları bulunmakta idi. Şam’da Şefik Bey, Halep’te Yarbay Emin Bey ve Kurmay Yarbay Nimet Bey gibi.

Türkler; Suriye’deki yandaş teşkilata, talimat vermek, teşkilatçılar göndermek, silah ve cephane vermek suretiyle yardım etmişlerdir.

Fransa, Ortadoğu’nun bu bölgesindeki çıkarlarını korumaya çalışırken, işin çıkmaza sürüklendiğini bir süre sonra görmeye başlamıştır.

 Kilikya ve birkaç Türk kenti uğruna Suriye Mandası tehlikeye düşebilirdi. Suriye’de rahat kalabilmek için Türklerle anlaşmaktan başka yol yoktu.

 Bu düşünceyle olsa gerek; 1920 yılı sonlarına doğru, İstanbul’daki Fransız Yüksek Komiserliğine General Pelle ve İstanbul’daki Fransız Kuvvetleri komutanlığına da General Cahrpy atanmışlardır.

Sonunda, 16 Ocak 1921’de Fransa’da Birand kabinesi kuruldu.

Bundan sonra, Fransa’nın, Türkiye’ye karşı tutumunun değişmeye başladığı açıkça belli olacaktır.

 23 Şubat-12 Mart 1921’de Londra’da toplanan konferans, Türkiye ile Fransa’nın bir anlaşma yapmasına fırsat vermişti.

11 Mart’ta Birand ile Bekir Sami Beyin imzaladıkları bu anlaşma, hemen Fransa’nın Suriye Komutanlığına bildirilmiş ve cepheye mütareke havası hâkim olmuştur.

Ancak bu anlaşmayı Türk Hükümeti kabul etmedi.

Buna rağmen Güney Cephesinde Fransızların hareketsiz kalmaları nedeni ile sükûnet bozulmadı.

Türkiye de barış istemekte idi.

Fransa,1921 Haziranında barış için Franklin-BOUİLLON’U Ankara’ya gönderdi. Uzun görüşmelerden sonra, 20 Ekim 1921’de Ankara’da barış antlaşması imzalanmakla Kurtuluş Savaşının Güney Cephesi de kapanmış oldu.

Böylece; Mersin, ADANA, Osmaniye ve Antep illerimiz de Fransız işgalinden kurtarılmış oldu…

Ancak; Hatay Bölgesi Fransız işgalinde kaldı… Mustafa Kemal Paşa’nın yüreğinde yer eden Hatay yarası, yine Mustafa Kemal Paşa’nın çabalarıyla 1939 yılında Ana Vatana kavuşmuştur…

 Ankara antlaşmasıyla, Güney illerimiz Fransız işgalinden kurtarıldığı gibi, Batı Cephesinde daha da yoğunlaşma sağlanma sağlanmıştır…

 Fransızlardan araç gereç ve silah yardımı da sağlanmıştır…

Ahmet AVCI

21 ŞUBAT 2019

316- DEVRİMCİLİK VE ATATÜRK'ÜN DEVRİMCİLİK İLKESİ

DEVRİMCİLİK VE ATATÜRK’ÜN DEVRİMCİLİK İLKESİ

Devrim: Değişme, biçim değiştirme zorlayarak biçim değiştirme. Toplumun tüm yapısının çabuk ve zorlama ile değiştirilmesidir.

Devrimcilik; dünyada, çağdaşlaşma adına yaşanan gelişmeleri izlemek ve uygulamaktır.

Devrimcilik; çağdaşlık ve uygarlık yolunda, hep ileriye gitmektir. Aynı zamanda Türk Devrimini de geliştirmek demektir.

Devrimcilik: Eski düzenin, geçerliliğini yitirmiş kurumlarını yıkıp, yerine çağın gereksinimlerini karşılayacak kurumları koymaktır.

Devrimcilik İlkesi; Türk Devrimini benimsemek ve korumak demektir.

Ancak Kemalizm, bununla yetinmemekte, DEVRİMCİLİĞİ; aynı zamanda, sürekli olarak yeniliklere, değişmelere açık biçiminde anlamakta ve kalıplaşmaya karşı çıkmaktadır.

ATATÜRK; DEVRİMCİLİK İLKESİ İLE ÇAĞDAŞ UYGARLIK DÜZEYİNE ULAŞMA ÇABASINDA; HEM, TÜM DEVRİMCİ ÇABALARINA SAHİP ÇIKILMASINI, ONLARIN KORUNMASINI, GELİŞTİRİLMESİNİ, HEM DE YENİ GEREKSİNİMLER KARŞISINDA, YENİ DEVRİMCİ UYGULAMA VE ÇÖZÜMLERE GİDİLMESİNİ ÖNGÖRMEKTEDİR.

Devrimcilik ilkesi; Türk Devrimini ve diğer ilkeleri kalıplaşmaktan kurtaran, onu yaşayan, çağın, çağların, geleceğin oluşumları, gelişmeleri, değişmeleri karşısında; sürekli kılan ilkesidir.

Çağdaşlaşmanın en büyük engeli; devrimleri kalıplaştırmak, ilkeleri yeni gelişmelere yanıt veremez hale düşürmektir.

Çağdaşlaşma; bilinçli olarak çağa yönelmektir. Atatürkçülük sürekli olarak çağa yönelmeyi hedef edinmiştir. İşte bu devrimcilik ilkesidir.

Devrimcilik; hem gerçekleştirilen devrime bağlılığı, onu korumayı, hem de bu devrimin uygulanan atılımları ile yetinmeyip, ÇAĞDAŞ UYGARLIK düzeyine çıkmayı, gelişen, değişen, yenileşen evrende, toplumlar arasında çağdaş kalmasını sağlayacak, başka yenilikleri de gerçekleştirecektir.

Atatürk’ün Türkiye’si; hem köklerinden kopmamış, hem evrenselle bütünleşmiş bir Türkiye’dir.

HER GERİ KALMIŞ ÜLKE DEVRİMİ, BİR ÇAĞDAŞLAŞMA MODELİDİR.

Atatürk’ün çağdaşlaşma modelini, kalıcı ve üstün kılan iki özelliği vardır:

·        Atatürk; çağdaşlaşma ile demokrasiyi birbirinden ayrı görmemiştir.

·        Ulusal birliği; farklılıkların değil, benzerliklerin kurumlaştırılmasında ve kalıcı kılınmasında aramıştır.

Devrimcilik ilkesi; Atatürkçü düşünce sisteminin yeniliklere açıklığını sağlar. Ancak Atatürkçü düşünce sisteminin ödün vermediği, değişikliğe açık tutmadığı konular da vardır:

ATATÜRKÇÜLÜK; CUMHURİYETİN, LAİK VE MİLLİ OTORİTESİNDEN VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ’NİN ÜLKESİ VE MİLLETİYLE BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜĞÜNDEN ÖDÜN VERMEZ.

Devrimcilik ilkesinin sonuncu ilke olarak benimsenmesinin de bir anlamı, bir yorumu vardır. Devrimcilik ilkesinden önceki her ilke ve bu ilkelerin amaçları, önermeleri; çağın gelişimi içinde, devrimcilik ilkesi doğrultusunda, yeni yorumlarla, yeni yönlendirmelerle, işlerlik kazanacak, yaşayan, yeni gereksinmelere yanıt veren ilkeler olacaktır.

TÜRKİYE, HIZLA KALKINABİLMEK, ÇAĞA UYMAK İÇİN DEVRİMCİ OLMAK ZORUNDADIR.

En ileri kurumlar bile, zamanla, koşullar içinde eskir. En ileri bir devrimin, ”bekçiliği” ile yetinenler, günün birinde değişen koşulların gerisinde kalmaktan, tutuculaşmaktan kurtulamazlar.

Kemalizm’in, bu; sürekli devrimcilik anlayışını benimsemeden, sadece Atatürk’ün sağlığında gerçekleştirdiklerinin bekçiliği ile yetinenleri “Kemalist” ya da “Atatürkçü” saymak olanaksızdır.

DEVRİMCİLİĞİN SAĞLADIĞI YARARLAR:

1. Kişisel egemenliğe (Sultanlığa) son verilerek Ulus egemenliği sağlanmıştır.

2. Her yönden gelişme olanağı ortaya çıkmıştır.

3. Türkiye Cumhuriyeti, Devrim sayesinde, çağdaş bir devlet sistemine kavuşmuştur.

  Ahmet AVCI

  İZMİR

 1 ŞUBAT 2019

315. SARIKAMIŞ HAREKATI

SARIKAMIŞ HAREKÂTI: 22 ARALIK 1914

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA DOĞU CEPHESİ

Birinci Dünya Savaşı’nın Başlatılmasının 104. yıl dönümünde hala acısını içimizde hissettiğimiz “Sarıkamış FACİASI”NI hüzünle anıyoruz…

1 AĞUSTOS 1914 ‘de başlayıp 11 Kasım 1918’de sona eren Birinci Dünya Savaşı; 26 devletin katıldığı 4 yıl üç ay on gün sürmüş ve beş kıtada etkili olmuştur.
Başlangıçta Avrupalı devletlerin bir iç hesaplaşması olan bu Savaş, sömürgelerin etkisi ile Afrika ve Asya’ya yayılması ve Osmanlı Devleti’nin de savaşa katılması ile bir genel (DÜNYA) savaş halini almıştır.

Osmanlı İmparatorluğu, bu savaşı başlatmamış ama istemeyerek de olsa bu savaşa katılmıştır.

Bu Savaşta; Zavallı Anadolu, beş cepheye, durup dinlenmeden kan can pompaladı. O kadar ki dört yıl süren savaşın sonuna doğru, yaşı kaç olursa olsun, kilosu 45’i geçen her genç cepheye sürülmüştür.

Savaş çıktığı zaman, iş başında bulunan Osmanlı Hükümeti, bu büyük felaketin dışında kalmaya karar vermişti. İtilaf (Anlaşma) Devletleri de Osmanlı Devletinin savaşa girmesini istemiyorlardı. 

Bu savaşa Osmanlının Ruslarla birlikte girmesi olanaksızdı. Bundan ötürü İtilaf Devletleri Osmanlının hiç değilse yansız kalmasını sağlayarak, kendi karşılarındaki cephenin genişlemesini önlemek istemektedirler. Hatta bu yolda gizli görüşmelerle Osmanlıya bazı ödünler vermeyi bile kabul edebileceklerini bildiriyorlardı.
İttihatçıların Hükümetinde özellikle sivil kanada mensup olanların istekleri de yansız kalmaktı. Ama devletin kaderinde en büyük rolü üstlenmiş olan Enver Paşa hiç de öyle düşünmüyordu. Ona göre savaşa Almanya’nın yanında girmek, İmparatorluğun kurtulması için son şans idi. 

Enver Paşa, savaşı Almanya’nın kazanacağına inanmıştı. Eğer onların yanında yer alınırsa, pek çok konuda önemli çıkarlar sağlanabilirdi.

Öncelikle Balkan Savaşlarında yitirdiklerimiz geri alınabilirdi. Almanlar, Rusları çökertince de, Kafkaslardaki Türkler bağımsızlaşır, Biz de oradan Orta Asya’da yaşayan Türklere ulaşarak, Büyük Turan İmparatorluğunu kurma olanağını bulabilirdik. Ve savaşı kazanan tarafta bulunursak, pek çok ekonomik çıkarlar da elde edebilirdik.

Enver Paşa’nın bu düşüncelerini kimse bilmiyordu. Ancak O, Almanlarla sürekli gizli ilişkiler içinde idi. Hatta savaşın çıktığı günlerde, Almanlarla gizli işbirliği anlaşması bile imzalamıştı.

Büyük Savaş başlamıştı: bir tarafta; Almanya ile Avusturya-Macaristan, öteki tarafta; Rusya, İngiltere ve Fransa olmak üzere tüm büyük güçler birbirleriyle çarpışıyordu.
Almanya ile yaptığı anlaşmayı gizli tutan Osmanlı Hükümeti Tarafsızlığını ilan etti ve ittifak devletlerinin Büyük Elçileriyle ilişkiyi sürdürdü.

Ancak yine de İngiltere (Donanma Bakanı Churchill); tersanelerinde teslime hazır durumda olan ve parası peşin olarak ödenmiş Sultan Osman ve Reşadiye adlı savaş gemilerine el koydu.

Üyelerinin çoğunluğu yansızlık isteyen Osmanlı Hükümeti, Eylül başında Kapitülasyonları kaldırdığını açıklayacaktır. Cesurca verilen bu kararı İtilaf devletleri hoş karşılamasa da Osmanlının yansızlığını bozmamak için itiraz etmediler.
Ancak, Almanya ve Avusturya- Macaristan Devletleri Kapitülasyonların kaldırılmasına uzun süre direndiler. Böylece çıkarlar dostluğun önüne geçmiştir.
Almanlar, öte yandan da yansızlığımızı bozarak kendilerine katılmamızı da istemektedirler.
Almanlar, Batı Cephesinde çakılıp kalmışlardı.

Doğuda Ruslara karşı sağlanan başarı da o bölgede üstün ve güçlü birlikler bulundurmayı zorunlu kılıyordu.

Savaşın bir an önce bitirilmesi için; İtilaf Devletlerinin güçleri bölünmeli cepheleri genişletilmeli idi. Bunun da tek çaresi Osmanlının kendi yanlarında savaşa girmesi idi.

Almanlar, Türk’ün kanıyla kendi çıkarlarına bir an önce ulaşmak istiyorlardı. Almanların bir başka hesabı da; Halife de sayılan Osmanlı Padişah’ının ilan edeceği bir “KUTSAL CİHAT” sonucu İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki, milyonlarca Müslüman'ın ayaklanmasını sağlamaktı.

Almanya bir olupbitti ile Osmanlıyı savaşa sokmak istemektedir. Bunun için de Enver Paşayı kullanmaktadır.

Osmanlı Balkanlarda müttefik bir devlet bulmadan savaşa girmek istemez.
İngiliz Donanmasından kaçarak, Osmanlı Devletine sığınan Ve YAVUZ ve MİDİLLİ adları verilen iki Alman gemisi; Mürettebatı birlikte Osmanlı DONANMASINA katılmıştı…

Ve bu gemilerin Komutanı Amiral Soushon Osmanlı donanmasının başına getirilmişti…
22 Ekimde, Enver’in Amiral Souchon’a verdiği gizli emirde; “Türk Donanması, Karadeniz’de, deniz hâkimiyetini sağlayacaktır. Rus donanmasını arayınız ve onu nerede bulursanız, ilan-ı harpsiz, hücum ediniz.” (Halil Menteşe’nin anıları; Hürriyet vakfı, İstanbul, 1988)

Savaşa girmeye karşı olan Nazırlara da Padişah’a Yüksek rütbeli Komutanlara ve Sadrazam Sait Halim Paşa’ ya bilgi verilmemişti.

Şeker Bayramının arifesi olan 29 Ekim günü Alman Amiral Souchon Komutasında, hem Alman hem de Türk askerlerinin görev yaptığı Osmanlı Donanmasının Rusya’nın Karadeniz’deki limanlarına saldırması ve birçok Rus savaş gemisini batırması herkesi şaşkına çevirdi. 

Sadrazam Sait Halim Paşa istifaya kalkıştı. Aralarında Maliye Bakanı Cavit ile Posta Nazırı Ermeni kökenli Oksan Efendi’nin de bulunduğu dört bakan istifa etti.
2 KASIM 1914’te; Rusya, 5 KASIM 1914’te de İngiltere ve Fransa Osmanlı’ya savaş ilan etti. 

Osmanlı da; 11 KASIM da cihat ilan edildi ve 12 KASIM 1914’te aynı devletlere savaş ilan etti.

Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşına girer girmez Doğu Cephesi açıldı.
Bu cephenin açılmasını İTTİFAK GRUBU DA, İTİLAF GRUBU DA istiyordu.

Ruslar, Berlin Anlaşması ile kendisine verilen Doğu Anadolu’daki Kars, Ardahan ve Batum’u ilerideki savaşlar için bir hazırlık üssü haline getirmişti.

Ruslar, Osmanlıya savaş ilan edince; Doğu Anadolu’daki diğer illeri ellerine geçirmeyi ve olanak bulurlarsa, Müttefikleri İngiltere’den önce Basra Körfezine inmeyi planlamaktadırlar.

Enver Paşa ise, ani bir baskınla bu Rus güçlerini dağıtıp, öncelikle Kars, Ardahan ve Batum’u kurtarmayı hedeflemektedir.

Ardından Osmanlı birlikleri Güney Kafkasya’ya girip, oradaki Müslümanları Ruslara ve Ermenilere karşı ayaklandıracaklardı. Bunları da gerçekleştirdikten sonra Turan yolu açılmış olacaktı.

Orta Doğu'da elden gitme tehlikesi yüksek “petrol” bölgeleri yerine “Kafkas Petrolleri” Osmanlı yöneticilerini ileri harekâta yöneltiyordu. Ancak düşünceleri gerçekleştirecek bir alt yapı yoktu.

1914 yılı sonbaharında, Ruslar Sarıkamış’a güçlü bir Garnizon yerleştirilmişler ve demir yolu döşeyerek, her türlü ulaşımı kolaylaştırmışlardı.

Osmanlı'da ise Ankara’dan öteye demir yolu hattı bulunmadığı gibi karayolları da yetersizdi.

Ruslar, Sarıkamış çevresinde yığınak yapmaya başladılar ve ileri harekete geçtiler.
Doğu Bölgesi'nin ikmali; Trabzon limanından sağlanmaya çalışılıyordu. Ancak deniz gücü de zayıftı.

Ruslar, savaştan önce gerekli hazırlıkları yapmışlardı.

Osmanlılar da ise savaş başladıktan sonra bile askerin ihtiyacı karşılanmamıştı.

Askeri güç bakımından da Ruslar üstündü.

Osmanlı, Doğu Karadeniz halkını teşkilatlandırarak çete savaşı hazırlığında idi.

1 KASIM 1914’te Rus saldırısı ile savaş başladı.

Ruslar; Kars, Sarıkamış üzerinden sınırı aşarak, Narman, Eleşkirt ve Doğubayazıt’ı ele geçirmek için, saldırıya geçmişler, Pasin ve Aras Boyundan Eleşkirt’e ilerlemişlerdi.

Bu Cephede; Hasan İzzet Paşa’nın Komutasında; 9. 10. ve 11. Kolordular ile bir Süvari Tümeninden oluşan, 3. Ordu vardı. Resmi belgelere göre; bu ordu, - Jandarma ve Menzil Birlikleri hariç- 97 bin kişi kadardı.(ATASE ARŞİVİ , Kls. 2 Dos, 8-B F. 4, 4-2)

Erzurum Köprü Köy ’de Rus harekâtı durduruldu. Ancak Rusları söküp atmak mümkün olmadı..

3. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa, kış koşullarında, yarı aç, yarı çıplak, bir savunma ordusuyla düşmanın üzerine daha fazla gitmeyi uygun bulmadı.

Enver Paşa, bir kuşatma Harekatı ile Rus Ordusunun yok edilmesini, böylece 40 yıldır düşman elindeki  Karsın Ve Sarkamış’ın kurtarılmasını istiyordu.

Osmanlı Orduları Genelkurmay birinci Başkanı Fridrich Bronsart von Schellendorf ve Müttefik Alman subayları da bu düşüncedeydi.

Enver Paşa, Genelkurmay İkinci Başkanı Albay Hafız Hakkı Bey’i durumu incelemesi için Erzurum’a yolladı.

Hafız Hakkı Bey, 2 Aralık’ta Erzurum Köprüköy’e geldi.  Burada 3. Ordu K. Hasan İzzet Paşa ve Kurmaylarıyla görüştü.

Ordu Komutanı H. İzzet paşa, 10. Kolordu K. Ziya Paşa ile 9. Kolordu K. Ahmet Fevzi Paşa, o koşullarda bir harekata karşı çıktılar. ( Ali İhsan SABİS, Harp Hatıralarım)

Enver Paşa, Alman Bronzard Paşa ile birlikte 13 Aralık’ta 3. Ordu Karargahının bulunduğu Köprüköy’e geldi.

15 Aralıkta, Sarıkamış Harekatı için toplantı yaptı. O toplantıda, Hasan İzzet Paşa, şunları söyledi:

“ 3. ORDU,SARIKAMIŞ’TA RUSLARA KARŞI BİR HAREKATA HAZIR DEĞİLDİR. ORDU ZAYIFTIR. EKSİKLERİ ÇOKTUR. YİYECEĞİ YOKTUR. ASKERLERİN ÇOĞU YAZLIK ELBİSELİDİR. HER YER KARLA KAPLIDIR.SOĞUK, SIFIRIN ALTINDA 40 DERECEYİ BULUYOR. ASKERİ MAHFEDERİZ.”

Enver paşa, öfkeyle konuştu:

“KÖPRÜKÖY VE AZAP’TA RUSLARI YENENLER BU ASKERLER DEĞİLMİ? KİMSE, ‘GİYECEĞİMİZ, YİYECEĞİMİZ YOK’ DEMİYOR! HEPSİ ‘SALDIRALIM’ DİYOR.

İŞTE BURADAKİHERKES, ‘SALDIRALIM’ DEMİYOR MU?”

Hasan İzzet Paşa, Enver Paşanın sözünü keserek, “SENDEN KORKUYORLAR DA ONDAN” dedi.

Bunun üzerine; çok sinirlenen Enver Paşa, “DUA EDİN Harbiye’den hocamsınız! Yoksa sizi divan_ı harbe verirdim” diyerek toplantıyı bitirdi.

10. Kolordu Komutanı Ziya Paşa’yı emekli edip  yerine Albay Hafız Hakkı’yı Paşa yaparak atamış, 9. Kolordu Komutanı Ahmet Fevzi Paşayı da emekli ederek, yerine Ali İhsan paşayı getirmişti.

11. Kolordu Komutanlığına da Abdülkerim Paşayı atamıştı.

Harekata karşı çıkan 3. Ordu K. Hasan İzzet Paşa, 18 Aralık’ta istifa etti.

19 Aralık’ta Enver Paşa, 3. Ordu Komutanlığını üzerine aldı.

22 ARALIK 1914’te Taarruzu başlattı.

3. Ordu'nun bir bölümü Allahuekber dağlarını yürüyerek aşacak ve Sarıkamış kuşatılacaktı.
Ama kimi Komutanların “Sarıkamış’a ilk giren olma” hayaliyle kendi başlarına hareket etmeleri, Hafız Hakkı Paşanın kaçan Rus birliklerini takip ederek, kuşatma hattını gereksiz yere genişletmesi ve on binlerce askeri kışlık donanımı olmadan karlarla kaplı Allahuekber Dağlarına tırmandırılması büyük felaketi getirdi.

Birliklerimizin bir bölümü Allahuekber Dağlarını aşarak, Sarıkamış’a girmeyi başarmasına karşın Ruslar tarafından yok edildiler.

Ama asıl facia dağlarda yaşandı.

Ruslara karşı henüz tek bir kurşun bile atmamış olan on binlerce askerimiz soğuktan donarak, sonsuz bir uykuya daldı. Binlercesi de TİFÜS’TEN kırıldı.

25 ve 26 Aralık günlerinde de durumumuz daha da kötüleşti.

27 ARALIKTA Ruslar, taarruzu durdular.

Enver Paşa ölümden zor kurtuldu.

3 Ocak 1915’te her şeyin bittiğini anlayan Enver Paşa, Albay Hakkı Paşa’yı 3. Ordunun başına geçirdikten sonra, Erzurum’a döndü.

Daha birkaç gün önce on binlerce askeri Allahuekber dağlarına süren Hakkı Paşa, 4 Ocakta geri çekilme emrini verecek ve Sarıkamış Harekâtı böylece büyük bir hezimetle ve hüzünle noktalanacaktı.

Bir kaç gün sonra Ordu Komutanı Hakkı Paşa da Tifüsten ölecektir.
Harekât sırasında 63 bin dolayında Türk askeri; soğuktan, açlıktan, salgın hastalıktan ve çatışmalarda yaşamını yitirmişti ya da esir düşmüştü.
Rus kaybı da 28 bin idi.

İşin ilginç yanı; Sarıkamış Harekâtı sırasında Avrupa da muharebelerin durmuş olması idi, yani aceleye gerek yoktu.

Sarıkamış Harekâtında; 90 Bin Askerden, 12 bin asker geriye dönebildi.
15.000 esir verilmişti.

Dönenler de hastalıklı idi.

Ruslar da 16.000 ölü ve 12.000 yaralı vermişti.

Kafkas cephesinde ki bu çöküntüden sonra, Doğu Anadolu ve Karadeniz kıyıları Rus saldırılarına açık hale geldi.

Çanakkale Muharebesi başlayınca yardım da gönderilemedi.

Ruslar 1915 yılı sonlarına kadar hareketsiz kaldılar.

Doğu Anadolu’da ki Ermenilerin, Ruslara yardım etmesi ve devlet yardımının gelmeyişinin etkisi ile Ruslar; Erzurum ve Artvin’den Trabzon’a (Giresun’da Harşit suyuna kadar), Güney'den de Erzincan, Gümüşhane ve Bayburt’a kadar olan bölgeyi işgal ettiler.

Bölge halkı göç etmek zorunda kaldı. (Trabzon’dan 320 bin kişi göç etmişti)

Enver Paşa, basına sansür uygulayarak, Sarıkamış dramını gizleyebildi. Kamuoyu Sarıkamış dramını, ancak Harekata katılmış olan 9. Kolordu Kurmay Başkanı Emekli Yarbay Köprülülü Şerif (İlden)’in 1922’de önce Akşam Gazetesinde çıkan daha sonra kitap olarak basılan “SARIKAMIŞ” adlı eserinden öğrenebildi.
Sarıkamış Harekatı’nın 104. Yıldönümünde tüm Şehitlerimizi şükran ve saygı ile anıyoruz…

Ahmet AVCI

22 ARALIK 2018

İZMİR