ERZURUM KONGRESİ
23 Temmuz /7 Ağustos
1919
Birinci Dünya savaşından yenik çıkan Osmanlı
İmparatorluğu, Mondros Mütarekesiyle kayıtsız şartsız teslim olmuş ve ülke
torakları işgale başlanmıştı…
Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı
görevine son verilen Mustafa Kemal Paşa da, İstanbul’a dönmüş, bir süre işsiz
güçsüz bir Paşa olarak kaldıktan sonra; Doğu Karadeniz Bölgesinde ortaya çıkan
çetecilik faaliyetlerini önlemek ve Doğu bölgesinde terhis edilmeyen askerlerin
terhisini sağlamak üzere 9. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilmişti…
Mustafa Kemal Paşa, 19 mayıs 1919 günü
Samsun’a çıkmış ve Müfettişlik yetkisini kullanarak, İşgalcilere karşı, Türk Milletini
ve Orduyu örgütlemeye başlamıştı.
Mustafa Kemal’in Amaç ve niyetini
anlayan İngilizler, Geriye dönmesini sağlamaya çalışmışlarsa da başarılı
olamamışlardır…
Mustafa Kemal Paşa Samsun’dan Amasya
ya geçmiş; ve 21/22 haziran gecesi- İHTİLAL BİLDİRİSİ- AMASYA GENELGESİ ile
MİLLİ MÜCADELENİN, AMACINI, HEDEFİNİ VE GEREKÇESİNİ ORTAYA KOYARAK
MİLLİMÜCADELEYİ BAŞLATMIŞTIR…
Kongre hazırlıkları başlatılmış olan
Erzurum’a Rauf Bey’le geçerek Kazım Karabekir Paşa ile buluşmuştur…
Ve Kongre başlamadan, Padişahlıkça
görevden alınınca Askerlikten de istifa ederek, bir MİLLET FERDİ olarak, Milli
Mücadeleyi sürdürmeye başlamıştır…
Erzurum Kongresi
hazırlıklarının yapıldığı sırada, M. Kemal Paşa’nın Görevinden ve Askerlikten
ayrılması, İhtilalin en BUNALIMLI anlarından birisidir.
İlk gençlik yıllarından başlayarak,
sırtında üniforma taşımış, tüm görevlerinde başarıya ulaşmış, Dünya Savaşının
en büyük Komutanlarından M. K. Paşa’nın birden bire askerlikten ayrılması,
başlatılan Milli Hareketi tehlikeye düşürebilirdi.
O güne kadar Anadolu’daki tüm
girişimlerini 9. ( Sonra da 3.) Ordu müfettişi olarak, yapmıştı; her fırsatta
bu sıfatla emirler vermişti. Şimdi rütbesiz, yetkisi bulunmayan kişi, yani
sivil bir vatandaş olmuştu.
İstanbul’dan, 15.Kolordu
Komutanlığına; TUTUKLANMASI için verilen gizli emir, yürürlüğe sokulabilirdi.
İhtilal hareketi her bakımdan
sönebilirdi.
Ancak öyle olmadı. Kolordu K. Kazım
Karabekir Paşa; Mustafa Kemal’e “BAĞLILIĞINI” bildirince; Mustafa Kemal’in
birkaç günlük karamsarlığı bitti.
Kazım Karabekir Paşanın bu hareketi,
Türk Devrimini KURTARMIŞ sayılabilir.
Ancak bu olayın en anlamlı yanı;
Mustafa Kemal’in; ÖNDERLİK ve ÇEKİCİLİK özelliklerinin artık tartışılmaz duruma
gelmesidir.
Daha sonra başta Ali Fuat Paşa olmak
üzere tüm BİRLİK KOMUTANLARI aynı yolu tuttular.
3.Kolordu K.Alb. Selahattin emre
girmedi ve İstanbul’a sığındı.
Ve Mustafa Kemal tam bir kahraman
durumuna geldi.
Erzurum Kongresi 23 Temmuz (İkinci
Meşrutiyet’in ilan günü) başladı.
ERZURUM KONGRESİNDE İKİ SORUN:
1. Mustafa Kemal ve Rauf Bey; Kongreye
nasıl ve hangi kimlikle katılacaklar?
Erzurum Merkez Delegelerinden,
E.Binbaşı Kazım beyle Cevat (Dursunoğlu) Bey DELEGELİKTEN çekilince; yerlerine
Mustafa Kemal ve Rauf bey getirildi.
Yeniden, Kazım Bey Tortumdan Cevat Bey
de Pasinler’den delege seçildiler.
2. Heyeti Temsiliye Seçimi:
M. Kemal; ”Heyeti Temsiliye’ye
(temsilciler Kurulu) Başkanlığına seçilmek istiyordu. BUNDA; Hem Kurtuluş
Savaşı, hem de Mustafa Kemal için; HAKLILIK-ZORUNLULUK VE GEREKLİLİK vardı.
-HAKLILIK vardı; çünkü kurtuluşu yerel
ve bölgesel direnme görünümünden çıkartıp, ulusal boyutlara ulaştıracak ta ve
bu bağı pekiştirecek olan da Mustafa Kemaldir. Eylemin yaratıcısı olan ve
eylemin ulusal boyutlarda yürütülmesini sağlayan önder, elbette temsilciler
kurulu başkanı olmalıdır.
-ZORUNLULUK vardı, çünkü; Ta başından beri,
Ulusal birliği örgütlemek, eyleme ve ulusal savaşa hazırlamak için komutanlarla,
tüm il ve ilçe yöneticileri ile yerel direnme örgütleri ile ilişki kuran,
yazışmalar yapan; düşmanlara, Padişaha ve onun hükümetine karşı Anadolu’yu yeni
bir güç olarak ortaya çıkartan MUSTAFA KEMAL’Dİ.
-GEREKLİLİK vardı, çünkü Mustafa
Kemal’in Ordu Müfettişliğinden ayrılmasından, Askerlikten istifa etmesinden
sonra üzerinde her hangi bir sıfat olmadan; dışarıda kalacağı bir TEMSİLCİLER
KURULU adına, ulusun iradesi adına konuşabilmesi olanaksızdı. Konuşsa bile
inandırıcı, güven verici, etki sağlayıcı olamazdı.
Mustafa Kemal bunu çok iyi biliyor, değerlendiriyor,
onun için de Erzurum Kongresinde Temsilciler kuruluna seçilmek ve Kurulun da Başkanı
olmak istiyordu.
Erzurum kongresine; Doğu Anadolu’da ki;
Erzurum, Trabzon, Van, Bitlis, Elaziz, Mardin ve Diyarbakır illerinin tümü
temsil edilemedi. Elaziz, Diyarbakır ve Mardin temsilcileri Valileri izin
vermediği için katılamadı.
Sivas katıldı.
Kongreye 54 delege katıldı. 17 çiftçi
ve tüccar, 5 emekli subay, 4 emekli memur, 5 öğretmen, 4 gazeteci, 5 hukukçu, 2
mühendis, 1 doktor, 6 din adamı, 3 eski milletvekili, 1 eski general, 1 eski
bakan. Yani çoğunluğu aydın kişilerdi.
Yani ihtilalımız, doğrudan doğruya
aydınlarımızın başlattığı bir hareketti.
İLK ULUSAL KONGRE İÇİN NEDEN ERZURUM
SEÇİLMİŞTİ?
1. 15. KOLORDU’NUN gücü ve Milli
davaya inanmış Komutan Kazım Karabekir Paşanın varlığı.
Bu olgudan yaralanılarak, tüm yurda
örnek olacak bir adım atılabilirdi.
2. Doğu Anadolu işgal edilmemişti.
Ulusal eylemin örgütlenmesi güven içinde yapılabilirdi.
3. Doğu Anadolu ciddi bir tehdit
altında bulunuyordu. Ermenilerin bir saldırı hazırlığı vardı. Bunun için de
hazırlıklı olunmalıydı.
MUSTAFA KEMAL ERZURUM’DA İKEN GENEL
DURUM:
-Kendisine inanan ve güvenenler çoğalmaktadır.
Gönderdiği genelgeler olumlu karşılanmaktadır.
-Ege bölgesinde, Yunanlılar yayılmakta,
halka zulüm artmaktadır.
-Güneydoğuda Milis birlikleri
Fransızlarla boğuşmaktadır.
-Damat Ferit, Paris’teki Barış
konferansına çağrılmış, hiçbir varlık gösterememiştir. O’nun başarısızlığı ve
aşağılanması her yerde duyulmuştur.
-İngilizlere dayanılarak barış
yapılamayacağı anlaşılmıştır.
-Damat Ferit Sadrazamlıktan istifa
etmiştir
ERZURUM KONGRESİ KARARLARI
23 Temmuz-7 Ağustos 1919
- Milli
sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez
2. Yabancıların her
türlü işgal ve müdahalelerine karşı konulacaktır.
3. Vatanın kurtuluşunu
İstanbul’daki hükümet sağlamazsa, buna karşılık geçici bir hükümet
kurulacaktır.
4. Milli iradeyi egemen
kılmak esastır.
5. Azınlıklara milli
bütünlüğümüzü ve sosyal yapımızı bozucu haklar verilemez
6. Manda ve himaye kabul
edilemez.
7. Milli meclis hemen
toplanacak ve hükümet işleri meclis denetimin de yürütülecektir.
8. Milli irade, padişahı
ve halifeyi de kurtaracaktır.
ERZURUM KONGRESİ ANLAMI VE ÖNEMİ:
Erzurum kongresi, daha sonraki Kongrelere,
karalara,”Misak-ı Milli’ye” Milli Meclise, ve Ulusal İradenin egemen olduğu
yönetim biçimine ışık tutmuş, bunların ilk ilkelerini saptayarak, yaymış ve
artık yerel, bölgesel direniş örgütleri, savunma, kurtulma girişimleri dönemini
geride bırakmış,”ULUSAL BİRLİĞİN ATEŞİNİ YAKMIŞTIR.”
Artık bundan böyle ulusça kara verilecek,
Ulusça ve onun seçtiği temsilcilerce alınan, kararlar uygulanacak ve ülke yönetilecektir.
ANA YURT, ANADOLU, ÜLKE, TÜRKİYE BÖLÜNMEZ
BİR BÜTÜNDÜR.
Rumlara Ermeniler, başkalarına ve
İtilaf devletlerine verilecek bir karış toprağımız yoktur. Ulusal sınırlarımız bellidir.
Diğer gelişmiş ve sanayileşmiş devletlerin güdümüne de ihtiyacımız yoktur.
Milli mücadele, Milli Kurtuluş, Milli Savaş,
Yalnızca bu eylemin başlatıcısı önderi, Mustafa Kemal’in değil, TÜM USLUN DİLEĞİDİR.
Gerektiğinde yeni bir yönetim
(HÜKÜMET) kurulacaktır.
Erzurum Kongresi sonucunda;
Doğu Anadolu’daki ulusal faaliyetler birleştirildi.
Doğu illerinin özellikle Ermeni
saldırılarına karşı bir bütün halinde savunulması, siyasal bakımdan sağlandı.
Ayrıca; Kongre vatanın ve
bağımsızlığın sonuna kadar savunulacağını her yere duyurmuş, bundan sonra toplanacak,
Sivas Kongresi için daha olumlu bir hava yaratılmıştı.
97 yıl önce; ülkemizi Kurtarmak ve
Yeni bir devlet kurmak için ayağa kalkanları minnet ve şükranla anıyor, başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm
yol arkadaşlarını saygı ile selamlıyorum…
Ahmet AVCI
7 AĞUSTOS 2016
İZMİR
NOT: Erzurum’da bir anı:
7/8 Ağustos Kongrenin sona erdiği
günün akşamı, Mustafa Kemal Paşa’nın, Mahzar Müfit Kansu’nun hatıra defterine
yazdırdıkları:
“Zaferden sonra; Cumhuriyet kurulacaktır. Bunu
size bir sorunuz üzerine de söylemiştim.
Bu bir.
İki: Padişah ve Hanedan hakkında
zamanı gelince icap eden işlem yapılacaktır.
Üç: Tesettür kalkacaktır. Dört: Fes kalkacak,
Medeni Milletler gibi şapka giyilecektir.”
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder